دیدگاه کودکان از خداوند

روانشناسان رشد معتقدند کودکان چهار ساله در مرحلة پیش عملیاتی[1] (Preoperational stage) قرار دارند و ویژگی های خاصی دارند. توجه به این خصوصیات به ما کمک می کند که چگونه با کودک برخورد کنیم و به چه صورت خدا را برای او معرفی کنیم. بعضی از این ویژگی ها عبارتند از:

1. کودک در این سن از طریق نماد سازی و الگو سازی به تفکر می پردازد.

2. تقلید، اولین گام در یادگیری کودک است و کودکان ابتدا باورهای ساده را می آموزند و آنگاه بینش وسیع تری پیدا می کنند.

3. دائماً سؤال می کنند و بسیار کنجکاو هستند. سؤالات آنها اغلب با چرا همراه است.

4. مدت زمانی که به چیزی توجه می کنند کوتاه است.

5. می توانند از خود انتقاد کنند و ایرادهای خود را ببینند.

6. در کارهای عملی و تجسمی بیشتر یاد می گیرند.

7. بازیهای نمایشی برای او لذت بخش است.[2]

دقت در این خصوصیات لازم است چرا که تا ما شناختی از کودک نداشته باشیم، نمی توانیم چیزی را به او تفهیم کنیم.

 

بخش دوم:درک کودکان از خدا در این سن

کودک در سنین پیش دبستانی در مرحلة ابتدایی خداشناسی، به عنوان یک فرد جستجوگر وارد هستی می شود و آن را یک نیاز می پندارد. در دین اسلام این مسأله به فطرت خداجویی انسان نسبت داده شده است. بر این اساس باید به چرا و چگونه های کودکان پاسخ درست داد. از سوی دیگر پاسخ درست به کودک، مستلزم تخصص خاص کودک شناسی به ویژه در زمینه القای پیام های سرنوشت ساز اعتقادی به ایشان است؛ چرا که با اندک خطا ممکن است مانند سوزنی که به چشم کودک فرو می رود و تا همیشه نابینا می شود، تأثیر معکوس داشته باشد. اگر چه تحقیق علمی و تجربی در این زمینه و تفکر کودک صورت نگرفته و تنها به نظریه پردازی اکتفا شده است ولی نظریه پردازان و رهنمودهای بزرگان دینی راه های عملی مواجهه با حس جستجو گر و تفکر کودک را بیان کرده اند. برخی از آنها عبارتند از:

1. تصویر کودکان از خدا بسیار متأثر ازتصویری است که از والدین خود دارند. اگر کودکی والدین خود را قابل اعتماد، مهربان و قابل دسترس بداند، احتمالا خدا را نیز دارای چنین صفاتی خواهد دانست. از سوی دیگر، اگر والدین خود را خشن، بی تفاوت و بی انصاف بداند، دربارة خدا نیز چنین تصوراتی خواهد داشت. والدین، در نحوة درک فرزندشان از خدا، بیشترین تأثیر را دارند.[3] به همین خاطر والدین باید صداقت و صراحت داشته باشند، مساوات را رعایت کنند، دروغ نگویند، همدم فرزندانشان باشند.اگر دچار مشکلی شدند، به او کمک کنند و... تا تصویر مناسبی از والدین خود داشته باشد تا در هنگام تطبیق خدا به پدر و مادر، تصویر نیکی از خدا در ذهن او مجسم شود.  

 

تربیت دینی، محمد داوودی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1383.

2. تربیت، ابراهیم امینی، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1381.

3. اثرات پنهان تربیت آسیب زا، عبدالعظیم کریمی، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1383.

4. کلیدها آموختن به کودکان در بارة خدا، لیریس یاب، ترجمة: مسعود حاجی زاده، تهران: انتشارات صابرین، 1379.

5. آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد. ناصر باهنر، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات، 1378